فقر روستایی و تخریب محیط‌زیست (مورد مطالعه روستاهای سرخون و بیدله از توابع استان چهارمحال و بختیاری)

امروزه بسیاری فقر را عاملی عمده و تأثیرگذار بر مشکلات زیست‌محیطی قلمداد می‌کنند. طرفداران دیدگاه‌های مذکور، عمدتاً معتقدند که فقرا در تلاش‌‌ برای بقاء، بیش از حد از منابع طبیعی استفاده می‌کنند و در نتیجه، فشار زیادی بر محیط ‌زیست‌ وارد می‌آورند. اما این، فقط بخشی از موضوع است. در رویکردهای جدیدتر درباره فقر و محیط‌ زیست، بر تأثیر شرایط زیست‌محیطی و اقلیمی بر وخیم‌تر شدن وضعیت زیست فقرا تأکید می‌شود. زیرا امروزه بسیاری از اقشار آسیب‌پذیر و فقیر، در مناطق حاشیه‌ای شهرها یا نواحی دورافتاده روستایی سکونت دارند که معمولاً با مسائلی از جمله آلودگی، خاک نامرغوب، کمبود زمین، شرایط آب و هوایی ناپایدار و غیره روبرو هستند. هدف پژوهش حاضر، تجزیه و تحلیل رابطه متقابل دو پدیده مذکور، یعنی فقر و محیط ‌زیست با رویکردی اجتماعی و توسعه‌محور است. از آنجایی‌که امروزه اقشار فقیر اجتماع، به میزان فراوانی در روستاها زندگی می‌کنند و روستاییان به لحاظ معیشتی، به طور مستقیم به منابع طبیعی وابسته هستند، پژوهش حاضر به طور میدانی، در حوزه روستایی و در دو روستای بیدله و سرخون از توابع استان چهار محال و بختیاری انجام گردید. در این پژوهش، به منظور فراهم کردن زمینه‌ای مناسب برای تعامل عمیق و نزدیک با کنشگران روستایی، به ویژه اقشار آسیب‌پذیر و فقیر و بازتاب نظرهای آنان و انجام بررسی اکتشافی به منظور آشکار شدن جنبه‌های مختلف این موضوع، روش نظریه بنیانی استفاده گردید که از جمله کاربردی‌ترین روش‌های پژوهش کیفی است. نتایج پژوهش حاضر، بیانگر این واقعیت است که تخریب محیط ‌زیست در منطقه مورد بررسی، نه ‌تنها کاملاً ناشی از طرز عملکرد خانوارهای فقیر نبوده است، بلکه حتی نقش فقرا در تخریب محیط‌ در مقابل آثار مخربی که فعالیت‌های صنعتی تاکنون در منطقه داشته‌، بسیار ناچیز بوده است. مقوله‌ای که نقشی بسیار مهم در پیوند دو پدیده فوق دارد و به عنوان مقوله اصلی پژوهش در نظر گرفته شده است، "پدیده تضاد منافع" است. منظور از تضاد منافع، شرایطی است که در آن منافع ساکنان جامعه محلی به طور کلی و فقرای روستایی به طور خاص، در تضاد با منافع ملی، سازمان‌های مجری و متولیان حفاظت از محیط‌زیست قرار می‌گیرد.